LinkedIn

 آمار

تعداد نشریات20
تعداد شماره‌ها1,211
تعداد مقالات11,022
تعداد مشاهده مقاله74,515,954
تعداد دریافت فایل اصل مقاله83,821,406
شعبانی, نفیسه, زارع, فرزانه, پرویزی, محمد مهدی. (1404). ارزیابی نظریه مطابقت دیسقوریدوس با لقمان حکیم از منظر اطبای ایرانی؛ بررسی شاخص‌های تأیید یا رد آن. سامانه مدیریت نشریات علمی, 13(2), 409-420. doi: 10.30476/smsj.2025.104671.1579
نفیسه شعبانی; فرزانه زارع; محمد مهدی پرویزی. "ارزیابی نظریه مطابقت دیسقوریدوس با لقمان حکیم از منظر اطبای ایرانی؛ بررسی شاخص‌های تأیید یا رد آن". سامانه مدیریت نشریات علمی, 13, 2, 1404, 409-420. doi: 10.30476/smsj.2025.104671.1579
شعبانی, نفیسه, زارع, فرزانه, پرویزی, محمد مهدی. (1404). 'ارزیابی نظریه مطابقت دیسقوریدوس با لقمان حکیم از منظر اطبای ایرانی؛ بررسی شاخص‌های تأیید یا رد آن', سامانه مدیریت نشریات علمی, 13(2), pp. 409-420. doi: 10.30476/smsj.2025.104671.1579
شعبانی, نفیسه, زارع, فرزانه, پرویزی, محمد مهدی. ارزیابی نظریه مطابقت دیسقوریدوس با لقمان حکیم از منظر اطبای ایرانی؛ بررسی شاخص‌های تأیید یا رد آن. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1404; 13(2): 409-420. doi: 10.30476/smsj.2025.104671.1579

ارزیابی نظریه مطابقت دیسقوریدوس با لقمان حکیم از منظر اطبای ایرانی؛ بررسی شاخص‌های تأیید یا رد آن

مجله علوم پزشکی صدرا
دوره 13، شماره 2، فروردین 1404، صفحه 409-420    اصل مقاله (969.7 K)
نوع مقاله: مقاله مروری
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30476/smsj.2025.104671.1579
نویسندگان
نفیسه شعبانی1، 2؛ فرزانه زارع* 3؛ محمد مهدی پرویزی* 4
1گروه تاریخ پزشکی، دانشکده طب ایرانی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران
2انجمن علمی دانشجویی تاریخ پزشکی، داروسازی و دامپزشکی، مرکز پژوهش‌های علمی دانشجویان، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران
3پژوهشگر مستقل تاریخ علوم پزشکی، تهران، ایران
4مرکز تحقیقات مولکولی پوست، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران; مرکز تحقیقات طب سنتی و تاریخ طب، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران; شبکه جهانی آموزش و پژوهش (یوسرن)، تهران، ایران
چکیده
در برخی از متون طب سنتی، مناسبت و پیوندی میان دیسقوریدوس و لقمان حکیم به چشم می‌خورد. این‌که آیا می‌توان بین این دو شخصیت ارتباطی برقرار کرد یا خیر؛ و چه شاخص‌هایی در تأیید یا رد مطابقت و عدم مطابقت آن دو نفر وجود دارد، مسائلی است که در پژوهش حاضر به روش اسنادی به آن پرداخته شده است. بدین منظور، علاوه بر ارزیابی تحلیلی و تاریخی ابعاد شخصیتی لقمان و دیسقوریدوس، همچنین هویت این افراد در کتب دارویی سنتی شامل تحفه‌المومنین، قرابادین صالحی، و مخزن‌الأدویه پیگیری و فیش‌برداری شد و داده‌های به‌دست‌آمده بررسی، مقایسه و تحلیل گردید. بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده، چندین شخصیت در منابع تاریخی و طبی با نام دیسقوریدوس و لقمان موجود دارد که چهار نفر از آن‌ها شهرت داشته‌اند و درهم آمیخته شدن برخی گزارش‌ها درباره این چهار نفر، به آشفتگی در شناسایی آنان انجامیده است. طبق نتایج به نظر می‌رسد که دو شخصیت دیسقوریدوس و لقمان حکیم با یکدیگر تطابق زمانی ندارند. ردیابی این اشخاص در منابع مورد نظر نشان داد که نوعی آشفتگی به‌ویژه در ماهیت فردی هر دو شخصیت از جمله دوره زندگی، محل تولد یا سکونت آن‌ها یا حتی ملیت هر یک دیده می‌شود و صحت ارتباط میان آن دو را مورد انتقاد قرار می‌دهد. در نهایت می‌توان گفت که احتمالاً با شخص دیگری روبرو هستیم که تحت عنوان لقمان و دیسقوریدوس به دوره اسلامی راه یافته است.

تازه های تحقیق

Nafise Shaabani (Google Scholar)

Farzaneh Zare (Google Scholar)

Mohammad Mahdi Parvizi (Google Scholar)

کلیدواژه‌ها
طب ایرانی؛ فارماکولوژی؛ تاریخ پزشکی؛ دیسقوریدوس؛ لقمان حکیم؛ زندگی نامه
مراجع
  1. Mohammadifar S. Classification of Plants in De Materia Medica (al-Ḥashāʾish) of Dioscorides. Journal for the History of Science. 2015;13(2):213-36 [Persian].
  2. Ibn al-Baytar. De materia medica Interpretation. Beirut: Dar al-Gharb al-Islami; 1988. p. 13, 42-3 [Arabic].
  3. Al-Antaki D. Tadhkirat. Beirut: Alaalami; n.d. p. 22 [Arabic].
  4. Hussein MK. Al Mujaz Fi Tarikh al-Tibi wa alsaydala eind alearab. Vol 2. Tehran: Iran University of Medical Sciences; 2008. p. 283-4 [Arabic].
  5. Al Baba M. Arabic medical manuscripts in the National Library in Paris. Paris: Babylon Club; 2005. p. 218-24, 229-34, 244 [Arabic].
  6. Sezgin F. Arabic heritage history. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance; 2001. p. 95-8, 230-1 [Arabic].
  7. Hakim Momin. Tohfa al-Mominin. Qom: Nor-e vahie; 2011. p. 66 [Persian].
  8. Salehi Heravi MS. Gharabadin- e- Salehi. Compiled by Abdolali Mohagheghzadeh, Parmis Badr, and Mohammad Reza Shamsardakani. Tehran: Choogan; 2013. p. 80-2, 192, 194-5 [Persian].
  9. Hakim Aqīlī Shirazi. Makhzan al-Adviyeh. Kolkata: n.p; 1844. p. 23 [Persian].
  10. Al-Akhawany Bukhārīy. Hidāyt al-Mutiʽllimin fi al-tib. Mashhad: Mashhad University of Medical Sciences: 1992. p. 641 [Persian].
  11. Hakim Jurjani. Zakhireye Khwarazmshahi. Vol 3. Qom: Ehyay-e- Teb Tabiee; 2006. p. 573, 87 [Persian].
  12. Rabban al-Tabari. The Firdaws al-ḥikma. Beirut: Dar al-Kutub al-Elamiya; 2002. p. 35 [Arabic].
  13. Kitāb al-Ḥāwī fī al-ṭibb. Vol 2. Beirut: Dar Al Ehya Al Toras Al-Arabiya; 2001. p. 320 [Arabic].
  14. The Canon of Medicine. Vol 2. Beirut: Dar Al Ehya Al Toras Al-Arabiya; 2005. p. 48 [Arabic].
  15. Haly Abbas. Kitāb Kāmil aṣ-Ṣināʿa aṭ-Ṭibbiyya. Vol 3. Qom: Jalalaldin; 1968. p. 24 [Arabic].
  16. Kātib HazārahF. Tārīkh-i ḥukamā-yi mutaqaddimīn az hubūṭ-i Ḥaz̤rat Ādam tā bi-vujūd-i āmadan-i Ḥaz̤rat ʻĪsá. Kabul: Maṭbaʻ-i Vizārat-i Jalīlīyah-i Maʻārif; 1923. p. 1-2, 7-8, 15-16, 20-21, 52-53, 78-79, 92-93, 95-96, 108, 115-116, 129-130, 133, 136, 162-163, 172-173 [Persian].
  17. Ibn Juljul. Ṭabaqāt al-aṭibbā’ w’al-hukamā’. Cairo: Institut français d'archéologie orientale; 1955. p. 14, 15, 21-3 [Arabic].
  18. Al-Qifti. Ta'rikh al-Ḥukama (manuscript available in ketabdaneh-e Mad̲j̲les-e s̲h̲ūrā-ye mellī)); IR10-18607. p. 3-5, 9-10, 12, 14-15, 22, 25, 38, 56, 74-75, 110, 152, 208-210 [Persian].
  19. Ibn Matran. Bostan al-atiba'. Tehran: Society of Cultural Artifacts and Honors; 2007. p. 42 [Persian].
  20. Ibn Abī Uṣaybiʿ. Uyūn ul-Anbāʾ fī Ṭabaqāt al-Aṭibbā. Edited by Amer Najjar. Cairo: General Egyptian Book Organization; 2001. p. Vol 1. 157, 165, 196, 224-9, 231; Vol 3: 427 [Arabic].
  21. Touwaide A. Herbs and Healers from the Ancient Mediterranean through the Medieval West: Essays in Honor of John M. Riddle. Farnham: Ashgate Publishing; 2012. p. 10.
  22. Philosoph Al-Dawlah Tabrizi. Matrah- al-Anzar fi Trajeme Atebba' al Asar filsof va falasefeh al Amsar. Tehran: Iran University of Medical Sciences; 2004. p. 80, 262, 368-9 [Persian].
  23. Zubaydi M. Taj al aroos va the Javaher al-Qamoos. Edited by Ali Shiri. Beirut: Dar al-Fakr; 1993. p. Vol 2: 53; Vol 5: 232; Vol 14: 147 [Arabic].
  24. Najmabadi M. History of medicine in Iran. Tehran: University of Tehran; 1992. p. Vol 1: 69-71 [Persian].
  25. Al-Biruni. Al-Saydaneh. Translated by Baqer Muzaffarzadeh. Tehran: Academy of Persian Language and Literature; 2004. p. 75-9 [Persian].
  26. Universalis [Internet]. DIOSCORIDE PEDANIUS (40 env.-env. 90). Available from: https://www.universalis.fr/encyclopedie/dioscoride-pedanius/.
  27. Azdi A. Kitab- al ma'. Tehran: Research Institute for Islamic & Complementary Medicine (RICM); 2008. p. Vol 1: 321 [Arabic].
  28. Ibn Fatek. Mukhtār al-ḥikam wa-maḥāsin al-kalim. Tehran: Iran University of Medical Sciences; 2008. p. 329-32 [Arabic].
  29. Yusuf Heravi M. Bahr al-Jawahar. Qom: Jalal al-Din; 2008. p. 331 [Arabic].
  30. Golshani SA, Foroozani SAG, Jahan Kohan P, & Zohalinezhad ME. The Arabic medicine from the Birth of Islam’s prophet till the falling of Benny Umayyad Governments. History of Medicin Journal. 2016;4(10):95-129 [Persian].
  31. Salem Mukhtar. Altib Al-Islami bain Aleaqidat wa al'iibdae. Beirut: Al Maaref Foundation; 1987. p. 65-6 [Arabic].
  32. Hamawi S. Nour al-Uyoun and Jami` al-Funun. Riyadh: King Faisal Center for Research and Islamic Studies; 1986. p. 22-3, 659 [Arabic].
  33. Movahedi A. A study of the historical figure of Lughman Hakim. Quarterly of Faculty of Theology of Mashhad. 2001;53, 54:115-7 [Persian].
  34. Abu Ali Bal'ami. Tarikh-i Bal'ami. Translated by Mohammad-Taqi Bahar and Mohammad Parvin Gonabadi. Tehran: Zavarpublishment; 1974. p. 106, 109, 111, 525, 548, 552, 558-60 [Persian].
  35. Al-Shahrazuri. Nuzhat al-Arwaḥ wa-Rawḍat al-Afraḥ: fi Tarikh al-Hukama wa-al-Falasifah. Tehran: Elmifarhangipub; 2005. p. 309-14, 326 [Arabic].
  36. Al-Nishaburi. The Qiṣaṣ al-Anbiyāʾ. Edited by Habib Yaghmai. Tehran: Elmifarhangi; 2003. p. 29, 30, 264, 281, 333, 334, 339 [Persian].
  37. Habib al-siyar. Tehran: Khayam; 2001. p. Vol 1: 159 [Persian].
  38. Joseph Elian Sarkis. A dictionary of Arabic and Arabized publications. Egypt: Sarkis Press; 1928. p. Vol 2: 593 [Arabic].
  39. Ibn Manzur. Lisān al-ʿArab. Beirut: Dar al-Fakr; 1993. p. Vol: 547 [Arabic].
  40. Jawād Alī. Mufaṣṣal fī tārīkh al-'Arab qabla al-Islām. Beirut: Dar Al-Ilm lilmalayin; 1971. p. Vol 1: 317 [Arabic].
  41. Fakhreddin Tarehi. Majma-ul-Bahrain. n.p: n.d. p. Vol 6: 162-3 [Arabic].
  42. Diyarbakri HM. Tarikh Khamis. Beirut: Dar Al-Sad; 1558. p. Vol 1: 78 [Arabic].
  43. Qusouni M. Qamus al'Atibaa' wa Namous Alalbba. Damascus: Academy of the Arabic Language; 2000. p. Vol 2: 73-4, 123 [Arabic].
  44. Al-Maqdisi. Aḥsan al-Taqāsīm fī Maʿrifat al-Aqālīm. Translated by Alinaqi Monzavi. Tehran: Iranian authors and translators company; 1982. p. Vol 1: 217 [Persian].
  45. Hawkes JW. Persian Bible Dictionary. Tehran: Tahori Publications; 1970. p. 142 [Persian].
  46. Yaqut al-Hamawi. Kitāb Mu'jam al-Buldān (manuscript available in ketabdaneh-e Mad̲j̲les-e s̲h̲ūrā-ye mellī); 10-2416. p. 264, 267, 420 [Arabic].
  47. Yahya Frhat. Jame al'Aeshab wa Alnabatat. Beirut: Dar Al-Alamiah; 1993. p. 19-23 [Arabic].
  48. Khaja Piri M. Collection of medical Persian and Arabic manuscript microfilms available in Indian libraries. Tehran: Iran University of Medical Sciences; 2004. p. 23, 34, 203 [Persian].
  49. Mubasheri Tarazi N. List of Persian manuscripts in Egypt. Tehran: Iran University of Medical Sciences; 2008. p. Vol 2: 368-9, 600 [Persian].
  50. Esfahani M. Collection of Persian manuscripts of Central Asia and Caucasus in medical sciences. Tehran: Iran University of Medical Sciences; 2008. p. 14, 68, 40 [Persian].
  51. Ibn Abī Uṣaybiʿ. Uyūn ul-Anbāʾ fī Ṭabaqāt al-Aṭibbā. Translated by Seyyed Jafar Ghadban. Tehran: Iran University of Medical Sciences; 2007. p. 105-6 [Persian].
  52. Morteza Amely J. Aladab al tibiyat fi al'islam. Beirut: Dar Al-Balagha; 1991. p. 141, 163 [Arabic].
  53. Razavi A. Loqman Kakim. Jostar. 2003:1(4.5):46-58 [Persian].
  54. Mulla Sadra. Kasr al-Asnam al-Jahiliyyah. Tehran: Bonyad Hekmat Islami Sadra; 2002. p. 57-8, 65, 272, 278 [Arabic].
  55. Al-Umari. Masālik al-Abṣār fī Mamālik al-Amṣār. Abu Dhabi: Cultural Foundation; 2002. p. Vol 9: 19 [Arabic].
  56. Allameh Majlesi. Asman and Jahan, translation of Alsama' wa Alalam. Translated by Muhammad Baqir Kamarah'i. Tehran: Islamiya; 1972. p. Vol 1: 182 [Persian].
  57. Soltani A. Encyclopaedia of Traditional Medicine (Medicinal Plants). Tehran: Iran University of Medical Sciences; 2004. p. Vol 2: 6-7 [Persian].
  58. Materia Medica. Translated by Ali Sharif Hosseini. Tehran: Iran University of Medical Sciences; 2004 [Persian].
  59. Mukhtar Hashem. Dioscorides and his book. Al-Turāṯ Al-arabī. 1984:4(13-14)150-63 [Arabic].
  60. Unknown author (6th century AH). Majamal al-Tawarikh wa Al-Qasas. Edited by Mohammad Taqi Bahar. Tehran: Kolaleh Khawar; n.d [Persian].
  61. Haji Khalifa. Taghvim al-Tawārīkh. Tehran: Mirasmaktoob; 2005 [Persian].
  62. Ibn al-Tilmidh. Maqālah fī al-faṣd. Aleppo: Higher Institute for the History of Arabic Science; 1996. p. 70 [Arabic].
  63. Min Mualafat ibn Sina Altibiya. Edited by Muhammad Zuhair Al Baba. Damascus: Higher Institute for the History of Arabic Science; 1983. p. Vol 1: 80-1 [Arabic].
  64. Ibn Juljul. Ṭabaqāt al-aṭibbā’ w’al-hukamā’. Translated by Seyyed Mohammad Kazem Imam. Tehran: University of Tehran; 1970. p. 70 [Persian].
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 94
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 56


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب